Gast: Martin Stokhof, emeritus hoogleraar taalfilosofie, UvA

In deze aflevering gaat Robert van Altena in gesprek met Martin Stokhof over Ludwig Wittgensteins ‘Tractatus logico-philosophicus’.

Dit beroemde boek gaat over taal, logica, filosofie en ethiek. Ondanks de op het eerste oog heldere taal waarin het boek is opgesteld en de volledig rationeel aandoende indeling van het boek in zeven hoofdstellingen en talloze hiërarchisch genummerde substellingen is het boek ook enigszins raadselachtig. Dit komt ongetwijfeld doordat Wittgenstein ervoor kiest zijn stellingen niet nader toe te lichten, maar ook door de begrenzing die hij oplegt aan taal en filosofie. Deze begrenzing komt tot uitdrukking in de laatste en bekendste van de zeven stellingen, de enige stelling zonder substellingen: Waarvan men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen.

De ‘Tractatus’ zo schrijft Wittgenstein in een brief aan een potentiële uitgever bestaat uit twee delen. Het deel wat hij geschreven heeft en het ongeschreven deel dat oneindig veel belangrijker is maar dat zich niet in logische taal laat uitdrukken. Dat, zou je kunnen zeggen, is het terrein van de religie en de kunsten.

.

.

De ‘Tractatus’ werd in 1921 gepubliceerd. In 1975 verscheen de eerste Nederlandse vertaling van Willem Frederik Hermans. Gezien de kritiek die er op die vertaling bestond heeft het erg lang geduurd voordat er een nieuwe vertaling verscheen. Maar sinds januari 2022, bij het vrijkomen van de rechten op het boek, zijn er maar liefst twee nieuwe vertalingen beschikbaar.

Bij Octavo Publicaties verscheen de vertaling van Peter Huijzer en Jan Sietsma. Martin Stokhof schreef hierbij de inleiding en hij adviseerde de vertalers. Bij Uitgeverij Boom verscheen de vertaling van Victor Gijsbers. Boom heeft bovendien Ludwig Wittgensteins ‘Philosofische onderzoekingen‘ en het boekje ‘Leven en werk van Ludwig Wittgenstein‘ van Bert Keizer opnieuw uitgebracht.

.

Springvossen is te beluisteren onder AmsterdamFM via de diverse podcast platforms & op Salto Amsterdam.

Foto: Ludwig Wittgenstein, Tractatus logico-philophicus (Octavo Publicaties).

---

.

<>  alle afleveringen

---

.

EINDREDACTIE: ROBERT VAN ALTENA | CONTACT: SPRINGVOSSEN@GMAIL.COM

---

.

MUZIEK

Opening: Anton Webern, ‘Variationen’, Op.27, II. Sehr schnell (1936) door Michuko Uchida – piano . Album: Schoenberg – Berg – Webern. Michuko Uchida en het Cleveland Orchestra o.l.v. Pierre Boulez (2000, Philips)

Slot: Thelonious Monk, ‘Raise Four’ met Thelonious Monk – piano, Charlie Rouse – tenor saxophone, Larry Gales – bass, Ben Riley – drums. Album: Thelonious Monk, ‘Underground’ (1968, Columbia Records).