Met het marimba festival dat dit weekend speelt en waar Fabiola in het eerste uur van Kunst & Cultuur op Vrijdag aandacht aan besteedt op Amsterdam FM, hier aandacht voor de betbetbetovergrootvader (of is het -moeder?) van dit instrument, de balafon.

De eerste marimba werd een paar eeuwen geleden gebouwd in Mexico, Vera Cruz. Was geïnspireerd op het instrument dat de wreed ont- en weggevoerde mensen uit West Afrika in de Caraïben hadden nagebouwd -meenemen was er niet bij vrees ik. Dit instrument was (en is) de balafon.

De marimba is een percussie-instrument dat voornamelijk bestaat uit houten staven opgehangen in een frame. Staafjes die weer bevestigd zijn aan resonatoren. De staven worden aangeslagen met vier stokken. De marimba is op haar beurt weer een oma  (La marimba, vr.) van de xylofoon, deze heeft staafjes van metaal. De marimba heeft een warmer en dieper geluid dan de xylofoon. De balafon heeft als resonatoren kalebassen, waarvan de opening vroeger overspannen werd met een soort spinrag, nu met textiel. De balafon brengt de mooiste klank voort naar mijn mening, niet zo perfect en áf als de marimba maar lekker rafelig nog. Als ik tijd van leven heb en gelegenheid (in omgekeerde volgorde) ga ik een cursus balafon doen. En een cursus kora. Toe maar! Beide instrumenten zijn trouwens in de track waar het eerste uur Kunst & Cultuur mee van start gaat te horen.

De balafon ontstond in Mali ( omstreeks 1200) en werd gebruikt als melodie- en percussie-instrument om de Griots (minnestrelen) van het keizerrijk Manding te begeleiden.

De balafon kent vele virtuoze spelers uit heel West Africa, maar ook westerse jazz musici als Pharoah Sanders en Lonnie Liston Smith bespeelden de balafon.

De track (16.04 uur) die ik wil uitlichten is “Nima diyala” van het Malinese/Cubaanse origineel beoogde Buena Vista collectief 'AfroCubism'.
De door Ry Cooder uitgenodigde Malinese musici kregen in 1996 geen uitreisvisum zodat Cooder het “moest doen” met lokale Cubaanse ouwetjes, wat het daverende succes de “Buena Vista Social Club” opleverde. In 2010 lukte het wel met de Malinese uitreisvisa bij een herneming van het project maar waren er al een hoop Cubaanse ouwetjes gaan hemelen. Het resultaat werd er niet minder om met deze Malinese en Cubaanse virtuoze topmusici. Luister naar de fabelachtig goede Lassana Diabaté op de balafon. Dat drijft op, kabbelt, stuwt en klatert en geeft songs body. Hij was bij het concert van Afro Cubism in november 2010 in de Melkweg ronduit spectaculair. Zijn solo begin 4.58 op het live “Nima diyala“. Man, man, wat een spelplezier. Heerlijk.

Een vrouw die balafon speelt zie je niet vaak. Rokia Traoré doet het. Meer over haar en andere absoluut onfortuinlijke West-Afrikaanse vrouwen in Metha’s Muziek: “ Afrikaanse meisjes”.

Wie eventueel meer wil lezen over de groep en het concert van AfroCubism in de Melkweg 2010 klik hier en over de Buena Vista Social Club's liefste zanger Ibrahim Ferrer en Cubaanse livemuziek op Cuba.

Alle hier besproken en in de twee uur Kunst & Cultuur op Vrijdag gedraaide muziek komt uit de cd-collectie van en is te leen bij de OBA.